Σύρος

Η Σύρος είναι νησί των Κυκλάδων και ήταν πρωτεύουσα του ομώνυμου Νομού, ενώ τώρα είναι πρωτεύουσα της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου. Πρωτεύουσά της είναι η Ερμούπολη. Η Σύρος αναπτύχθηκε ιδιαίτερα μετά το 1826, όταν εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από ταΨαρά και τη Χίο. Υπήρξε ναυτικό, βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο του νέου ελληνικού κράτους.

Γενικά στοιχεία

Η Σύρος βρίσκεται στο κεντρικό σημείο των Κυκλάδων και απέχει 83 ναυτικά μίλια από τον Πειραιά και 62 από τη Ραφήνα. Η έκτασή της είναι 84,069 τ.χλμ..

Συνορεύει με αρκετά νησιά του κυκλαδίτικου συμπλέγματος. Στα βόρεια βρίσκεται η Άνδρος, βορειοανατολικά η Τήνος και ανατολικά η Μύκονος καθώς και τα μικρά νησιά της Δήλου και της Ρήνειας. Βορειοδυτικά βρίσκονται η Κέα και η Γυάρος, δυτικά η Κύθνος και νοτιοδυτικά η Σέριφος. Στα νότια βρίσκονται η Σίφνος, η Αντίπαρος, η Πάρος και η Νάξος.

Το βόρειο μέρος της Σύρου που ονομάζεται Απάνω Μεριά είναι ορεινό και κατοικείται από ελάχιστους κατοίκους. Έχει λίγους δρόμους και μονοπάτια αλλά περιέχει τοπία με βράχια, γεφυράκια, σπηλιές και άβατες παραλίες. Το νότιο μέρος είναι πεδινό και εκεί βρίσκονται τα περισσότερα χωριά και οι παραλίες του νησιού. Οι οικισμοί εκεί είναι ανεπτυγμένοι τουριστικά, ενώ και το οδικό δίκτυο είναι άριστο. Η πρωτεύουσα Ερμούπολη βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού.

Ιστορία

Η Σύρος υπήρξε στην αρχαιότητα ένα από τα κέντρα του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Στους περσικούς πολέμους ήταν σύμμαχος της Αθήνας και στη συνέχεια έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Αργότερα περιήλθε στους Μακεδόνες, στους Πτολεμαίους της Αιγύπτου και τέλος στους Ρωμαίους. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος την αναφέρει ως Συρίην, καθώς και το Συρ όσο και το Ουσύρα ή Ουσούρα δείχνουν ότι πέρασαν και οι Φοίνικες από το νησί. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της Χαλανδριανής και του Καστρίου, στο βόρειο μέρος του νησιού, ανήκουν στην Πρωτοκυκλαδική εποχή, ενώ την 3η χιλιετία π.Χ. ανθεί ο πολιτισμός γνωστός ως Σύρου-Κέρου. Τον 6ο αιώνα π.Χ. γεννήθηκε και έζησε στη Σύρο ο φιλόσοφος Φερεκύδης που ανακάλυψε το ηλιοτρόπιο και υπήρξε ο δάσκαλος του Πυθαγόρα. Τη Βυζαντινή εποχή άνηκε στο θέμα του Αιγαίου, ώσπου το 13ο αιώνα καταλήφθηκε από τους Φράγκους και έγινε μέλος του Δουκάτου του Αιγαίου. Τότε χτίστηκε η μεσαιωνική πόλη της Άνω Σύρου, μπήκε κάτω από την προστασία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και διαδόθηκε το καθολικό δόγμα. Το 1537 υποτάχθηκε στους Τούρκους, διοικήθηκε όμως διαφορετικά από τις υπόλοιπες Κυκλάδες, με σημαντικά προνόμια. Στη διάρκεια της επανάστασης του 1821 το νησί βρισκόταν κάτω από την προστασία των Γάλλων και αποτέλεσε ασφαλές καταφύγιο για τους πρόσφυγες που καταδίωκαν οι Τούρκοι. Έτσι το 1822 πρόσφυγες από τα Ψαρρά, την Χίο και την Κάσο έχτισαν στο λιμάνι του νησιού την σημερινή πρωτεύουσα Ερμούπολη.

Η Σύρος σήμερα

Σήμερα η Σύρος εμφανίζεται ιδιαίτερα αναπτυγμένη οικονομικά, ανάπτυξη που στηρίζεται σε πολλές διαφορετικές πηγές. Καθοριστικά συμβάλλουν ο τουρισμός, η λειτουργία του ναυπηγείου (αν και με μειωμένο συγκριτικά προσωπικό), η υψηλή πλέον αγροτική παραγωγή (κυρίως χάρη στην ύπαρξη δεκάδων θερμοκηπίων), η παρουσία πολλών δημόσιων υπηρεσιών (στη Σύρο υπάρχει πια μόνο ένας δήμος που προέκυψε από την συνένωση των τριών καποδιστριακών του νησιού, ενώ είναι έδρα της Νομαρχίας Κυκλάδων, της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου που περιλαμβάνει τους νομούς Κυκλάδων και Δωδεκανήσου καθώς και του Εφετείου Αιγαίου) και η λειτουργία του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Επίσης η Σύρος είναι έδρα και του Διοικητικού Πρωτοδικείου Σύρου, το οποίο έχει στην κατά τόπον αρμοδιότητά του όλο το Νομό Κυκλάδων καθώς και το γειτονικό Νομό Σάμου (Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι).

Η ζωή στην Ερμούπολη παραμένει ζωντανή καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα και ελάχιστα είναι τα καταστήματα που μένουν ανοιχτά μόνο για την καλοκαιρινή περίοδο.

Εκκλησιαστικά

Ορθόδοξη Εκκλησία

Στη Σύρο εδρεύει η Ιερά Μητρόπολη Σύρου στην οποία υπάγονται και τα νησιά Τήνος, Άνδρος, Κέα, Μήλος, Μύκονος, Δήλος, Σέριφος, Σίφνος, Κίμωλος,Κύθνος, Φολέγανδρος και Σίκινος^[1]. Στο νησί βρίσκονται αρκετές σημαντικές εκκλησίες, όπως η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (εκεί βρίσκεται η μητρόπολη)^[2], η Κοίμηση της Θεοτόκου (που περιέχει έργο του ζωγράφου Δομήνικου Θεοτοκόπουλου)^[3], ο Άγιος Νικόλαος (πολιούχος της Ερμούπολης)^[4], η Ανάσταση^[5], κ.ά.

Καθολική Εκκλησία

Στη Σύρο υπάρχει επίσης μεγάλος αριθμός καθολικών εκκλησιών. Δεδομένου ότι τα τρία τέταρτα του Καθολικού κλήρου και των μοναχών στην Ελλάδα προέρχονται από τη Σύρο, το νησί αποτελεί το γνωστότερο κέντρο της Καθολικής Εκκλησίας στη χώρα. Η Καθολική Επισκοπή Σύρου ιδρύθηκε το1207. Περιλαμβάνει περίπου 8.000 μέλη και έχει υπό την ευθύνη της τη Σύρο και τα νησιά Κέα, Κύθνος, Σέριφος, Σίφνος, Μήλος και Κίμωλος. Η επισκοπή αναγνωρίζεται απο την πολιτεία.

Γενικά στοιχεία

Χαρακτηριστική είναι η αρμονική συνύπαρξη των δύο δογμάτων στο νησί, με τους μεικτούς γάμους να είναι συχνό φαινόμενο και τον κλήρο να συμμετέχει από κοινού σε φιλανθρωπικές δράσεις. Η Σύρος είναι επίσης ένα από τα λίγα μέρη όπου Καθολικοί και Ορθόδοξοι γιορτάζουν την ίδια ημέρα το Πάσχα(κατά την ορθόδοξη ημερομηνία).

Ναυπηγική

• Νεώριο

Το Νεώριο είναι ναυπηγείο που λειτουργεί από το 1861 στο νησί. Είναι η μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα της Ερμούπολης και ένα από τα παλαιότερα μηχανουργεία της Ελλάδας. Έχει περάσει από διαδοχικές φάσεις ακμής και παρακμής, ενώ λόγω οικονομικών προβλημάτων τα τελευταία χρόνια έχουν μείνει ελάχιστοι υπάλληλοι οι οποίοι προσπαθούν να “σώσουν” τη βιομηχανία.

• Ταρσανάς

Ο Ταρσανάς της Σύρου είναι σημαντικός ιστορικός τόπος στα νότια της Ερμούπολης, όπου διατηρείται εδώ και 200 περίπου χρόνια η παραδοσιακή τεχνική της ξυλοναυπηγικής. Τελευταίοι παραδοσιακοί ναυπηγοί, οι Μαυρίκοι και ο Ευάγ. Τζώρτζης που συνεχίζουν μέχρι σήμερα χρησιμοποιώντας νέο εξοπλισμό.

• Καρνάγιο

Μετά την Παλιγγενεσία, μία από τις πρώτες ναυπηγικές μονάδες ήταν το μεγάλο καρνάγιο της εποχής που βρίσκονταν στη Σύρο. Αρχικά, το καρνάγιο αποτελούσε χώρο μόνο για μικρές επισκευαστικές κυρίως δραστηριότητες, αλλά στη συνέχεια άρχισαν σ΄ αυτό να ναυπηγούνται και μεγαλύτερα σκάφη από εκείνα που ναυπηγούνταν στον ταρσανά.

Πολιτισμός

Δημοτική Μουσική

Με απόφαση τού Δήμου το 1869, ιδρύθηκε ή “Φιλαρμονική Δημοτική Εταιρεία Ερμουπόλεως” με μουσικοδιδάσκαλο τον Δελφίνο Σπινέλη η οποία όμως διαλύθηκε σύντομα (1872). Μια νέα κίνηση χρονολογείται γύρω στο 1880, όταν η Σχολή Απόρων Παίδων δημιούργησε μουσικό τμήμα αλλά και πάλι χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να αποκτήσει η Ερμούπολη τη φιλαρμονική της. Το 1894 ιδρύθηκε ο σύλλογος “Φιλόμουσοι Σύρου”, με κύριο έργο τη διδασκαλία της ωδικής και οργανικής μουσικής και την ίδρυση φιλαρμονικής.

Θέατρο

Το Θέατρο Απόλλων βρίσκεται στην Ερμούπολη και είναι ένα από τα πιο γνωστά θέατρα της Ελλάδας. Θεμελιώθηκε στα τέλη του 1862 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Πιέτρο Σαμπό που δούλευε τότε ως αρχιτέκτονας στο Δήμο της Ερμούπολης. Στις 20 Απριλίου 1864 έγιναν με μεγάλη επισημότητα τα εγκαίνια με την παρουσία του εμπνευστή της κατασκευής Μιχ. Σαλβάγου.

Μετά το κτίσιμο του νέου εντυπωσιακού θεάτρου, η ακμή της θεατρικής κίνησης συνεχίζεται ακολουθώντας την ευημερία και την ακμή της πόλης. Παρά την κάμψη της πόλης τα επόμενα χρόνια, το θέατρο ανθεί σε όλο τον μεσοπόλεμο και τα μεγαλύτερα ονόματα του νεοελληνικού θεάτρου φιλοξενούνται στην σκηνή του, πάντα με λαμπρές παραστάσεις.

Δυστυχώς, κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το θέατρο υπέστη πολύ μεγάλες καταστροφές, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη για τις μεταπολεμικές επεμβάσεις, που αλλοίωσαν σε ένα βαθμό την φυσιογνωμία του κτιρίου. Επαναλειτούργησε το1991, ενώ οι εργασίες αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν το 2000.

Επίσης, τα τελευταία χρόνια αποκαταστάθηκε από τον δήμο το μικρό θέατρο «Ευανθία Καΐρη»^[24] το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως από τους ντόπιους πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς, τόσο για πρόβες θεατρικών παραστάσεων όσο και για άλλες εκδηλώσεις τους.

Κινηματογράφος

Στη Σύρο λειτουργεί ο κινηματογράφος “ΠΑΛΛΑΣ” ο οποίος αγοράστηκε παλαιότερα από τον Δήμο και ανακαινίστηκε πλήρως ώστε να εκσυγχρονιστεί και να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων. Σήμερα, εκτός από την κλειστή άιθουσα, υπάρχει και ανοικτός χώρος για προβολές ο οποίος χρησιμοποιείται τους καλοκαιρινούς μήνες.

Μουσεία

• Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου

Το πρώτο πρόχειρο μουσείο στεγάστηκε στο Γυμνάσιο και πυρήνας του ήταν η αρχαιολογική συλλογή (κυρίως από επιγραφές) που συγκέντρωσε ο Ιωάννης Κοκκώνης το 1834. Από το 1899-1901 στεγάζεται στον χώρο του Δημαρχείου. Η τελευταία αυτή μετακίνηση συνδέεται με τα σημαντικά ευρήματα του Χρ. Τσούντα στη Χαλανδριανή και την επιθυμία των Συριανών να τα κρατήσουν στον τόπο τους.

Σήμερα το μουσείο περιέχει σημαντικό αριθμό ευρημάτων από τη Χαλανδριανή, καθώς και ενδιαφέροντα ελληνιστικά και ρωμαϊκά γλυπτά, επιγραφές και επιτύμβιες στήλες από την Ερμούπολη.

• Βιομηχανικό Μουσείο – Κέντρο Τεχνικού Πολιτισμού

Το Βιομηχανικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1985. Αποτελείται από τέσσερα κτίρια στο κέντρο της βιομηχανικής ζώνης της Ερμούπολης: το χρωματουργείο Κατσιμαντή, το σκαγιοποιείο Ανερούσση και το βυρσοδεψείο Κορνιλάκη και το υφαντουργείο Βελισσαροπούλου.

Το Κε.Τε.Πο. ιδρύθηκε από τον Δήμο της Ερμούπολης και το Κέντρο Νεοελληνικών ερευνών του Ε.Ι.Ε. Η εγκατάστασή του στο ανακαινισμένο εργοστάσιο Κατσιμαντή εγκαινιάστηκε στις 12 Μαΐου2002 από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, με εντυπωσιακή έκθεση από τη συλλογή μηχανημάτων του Βιομηχανικού Μουσείου.

• Ιστορικό Αρχείο Σύρου

Τα Ιστορικό Αρχείο Σύρου στεγάζεται στο Κτίριο Λαδόπουλου, το οποίο υψώνεται στην Πλατεία Μιαούλη. Στο αρχείο φυλάσσονται σημαντικά έγγραφα και ντοκουμέντα που αφορούν στην ιστορία της πόλης και του νησιού, ενώ παράλληλα αποτελούν σημαντικό εργαλείο για την κατανόηση των κοινωνικών μετατροπών.

• Μουσείο Αντιγράφων Κυκλαδικής Τέχνης

Στις αίθουσες του Πνευματικού Κέντρου Ερμούπολης φιλοξενείται το Μουσείο Αντιγράφων Κυκλαδικής Τέχνης κατά τα πρότυπα του Μουσείου Γουλανδρή της Αθήνας. Λειτουργεί από το 1993 με τη χορηγία του ζεύγους Γιάννη και Ελένης Βάτη.

Στο μουσείο γίνονται εκπαιδευτικά προγράμματα σε παιδιά και ξεναγήσεις σε μεγάλους και επισκέπτες του νησιού. Στόχος των προγραμμάτων είναι η γνώση του σπουδαίου Κυκλαδικού πολιτισμού της 3ης χιλιετίας π.Χ. που θεωρείται ένας από τους πέντε πρώτους του κόσμου. Κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων, τα παιδιά μαθαίνουν την ιστορία των νησιών παίζοντας, ζωγραφίζοντας και δημιουργώντας.

• Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη

Το Μουσείο Μάρκου Βαμβακάρη βρίσκεται στην Άνω Σύρο. Στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό συριανό σπίτι από το 1995. Στον επάνω όροφο εκτίθενται φωτογραφίες, έργα, αλλά και προσωπικά αντικείμενα του μουσικοσυνθέτη, ενώ στον κάτω προβάλλεται καθ’ όλη την διαρκεια λειτουργίας του μουσείου ημίωρο ντοκιμαντερ με θέμα τον γνωστό ρεμπέτη.

Εκθεσιακοί χώροι

Στο νησί λειτουργούν τρεις σημαντικοί εκθεσιακοί χώροι, που φιλοξενούν και διοργανώνουν σημαντικές εικαστικές εκδηλώσεις. Πρόκειται για την υπερσύγχρονη αίθουσα τέχνης «Ερμούπολη», για τον εκθεσιακό χώρο της «Πινακοθήκης Κυκλάδων» και την αίθουσα «Εμ. Ροΐδης».

Τοπικά Προϊόντα

Το πιο φημισμένο προϊόν που παράγεται στο νησί είναι το συριανό λουκούμι. Η τέχνη της παρασκευής του έφτασε στη Σύρο με τους πρώτους πρόσφυγες από Χίο, ενώ λέγεται ότι ή πρώτη “καζανιά” μπήκε το 1832. Η πρώτη επίσημη σφραγίδα λουκουμοποιού (του Σταματελάκη) εμφανίζεται το 1837.

Από τη Μικρασιατική καταστροφή και μέχρι το τέλος της 10ετίας του 1960, υπήρχαν πολλές βιοτεχνίες λουκουμιών στην Σύρο και πολλά καταστήματα πώλησής του στην παραλία που απασχολούσαν πολύ προσωπικό. Συνήθως, οι βιοτεχνίες ήταν οικογενειακές επιχειρήσεις και η τέχνη περνούσε από γενιά σε γενιά. Υπάρχουν δε βιοτεχνίες που η ζωή τους άρχισε στη Σμύρνη πολύ πριν την καταστροφή και για τέταρτη γενιά συνεχίζεται σήμερα στη Σύρο.

Ο πρώτος επίσημος Σύνδεσμος ιδρύθηκε στην Σύρο το 1942 με προστάτιδα την Αγία Γλυκερία που εορτάζει στις 13 Μαΐου (αναφέρεται στο 1ο καταστατικό του Συνδέσμου του). Αργότερα, άτυπα προστάτης Άγιος ορίστηκε ο Άγιος Αθανάσιος (18 Ιανουαρίου) λόγω της ύπαρξης της ομώνυμης πηγής στην Άνω Σύρο.

Το έτερο συριανό προϊόν των λουκουμοποιών είναι η χαλβαδόπιτα που παρασκευάζεται από θυμαρίσιο συριανό μέλι και φρεσκοψημένο αμύγδαλο.

Δίαφοροι Σύνδεσμοι

• Το site της Σύρου
• Δήμος Σύρο-Ερμούπολης
• Κ.Τ.Ε.Λ. Σύρου
• Κρατικός Αερολιμένας Σύρου